[av_heading tag=’h3′ padding=’10’ heading=’Uzbunjivači’ color=” style=” custom_font=” size=” subheading_active=” subheading_size=’15’ custom_class=”][/av_heading]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
Priredila: Milica Stojković
Institut za pravo i finansije
Decembar, 2015.
[/av_textblock]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
Razne vrste zloupotreba nisu retka pojava u brojnim organizacijama i ustanovama. Međutim, pored onih koji rade protiv pravnog i ekonomskog sistema, postoje i oni koji ih iznošenjem podataka o zloupotrebi štite. Reč je o uzbunjivačima, hrabrim pojedincima, koji, često i na svoju štetu, istupaju i progovaraju o nezakonitim i neetičkim aktivnostima u svom radnom okruženju. Zakon o zaštiti uzbunjivača (“Sl. glasnik RS”, br. 128/2014) ih definiše kao fizička lica koja vrše uzbunjivanje u vezi sa svojim radnim angažovanjem, postupkom zapošljavanja, korišćenjem usluga državnih i drugih organa, nosilaca javnih ovlašćenja ili javnih službi, poslovnom saradnjom i pravom vlasništva na privrednom društvu.
Razlikuje se 3 vrste uzbunjivanja:
- Unutrašnje,
- Spoljašnje, i
- Uzbunjivanje javnosti.
Unutrašnje uzbunjivanje je otkrivanje informacije poslodavcu, spoljašnje otkrivanje informacije ovlašćenom organu, dok uzbunjivanje javnosti predstavlja otkrivanje informacije sredstvima javnog informisanja, putem interneta, na javnim skupovima ili na drugi način kojim se obaveštenje može učiniti dostupnim javnosti.
5. juna 2015. godine donet je Zakon o zaštiti uzbunjivača, koji je znatno poboljšao njihov položaj, s obzirom da su neretko trpeli štetu zbog otkrivanja zloupotreba. Ovim Zakonom propisano je da svaki da poslodavac koji ima više od deset zaposlenih u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu Zakona,odnosno najkasnije do 4. decembra 2015. godine donese opšti akt kojim će urediti postupak unutrašnjeg uzbunjivanja, odnosno imenovati lice zaduženo za prijem informacija i vođenje postupka u vezi sa unutrašnjim uzbunjivanjem. Takođe, poslodavac je u obavezi da opšti akt istakne na vidnom mestu kako bi bio dostupan svakom zaposlenom licu, kao i na internet stranici, ako takva postoji.
Postupak unutrašnjeg uzbunjivanja započinje dostavljanjem informacije licu ovlašćenom za prijem informacija i vođenje postupka u vezi sa unutrašnjim uzbunjivanjem, koje se može izvršiti usmeno ili pismeno. Lice ovlašćeno za prijem informacija i vođenje postupka u vezi sa unutrašnjim uzbunjivanjem dužno je da pre prijema izjave o informacijama u vezi sa unutrašnjim uzbunjivanjem:
- Obavesti uzbunjivača o njegovim pravima propisanim Zakonom, a pre svega da nije u obavezi da otkrije svoj identitet, tj. da ne mora da potpiše zapisnik i potvrdu o prijemu informacije u vezi sa unutrašnjim uzbunjivanjem,
- Pouči uzbunjivača da informacije iznosi pod punom materijalnom i krivičnom odgovornošću.
Lice ovlašćeno za prijem informacija i vođenje postupka u vezi sa unutrašnjim uzbunjivanjem dužno je da postupi po informaciji bez odlaganja, a najkasnije u roku od 15 dana od dana prijema informacije.
Uzbunjivač ima pravo na zaštitu, u skladu sa Zakonom, pod uslovom da:
- Izvrši uzbunjivanje kod poslodavca, ovlašćenog organa ili javnosti na način propisan zakonom;
- Otkrije informaciju u roku od jedne godine od dana saznanja za izvršenu radnju zbog koje vrši uzbunjivanje, a najkasnije u roku od deset godina od dana izvršenja te radnje,
- Bi u trenutku uzbunjivanja, na osnovu raspoloživih podataka, u istinitost informacije, poverovalo lice sa prosečnim znanjem i iskustvom kao i uzbunjivač.
Do donošenja Zakona uzbunjivači su uživali samo administrativnu zaštitu Agencije za borbu protiv korupcije, dok je ona sada znatno proširena, jer novi Zakon predviđa zaštitu suda koji ih može vratiti na posao ukoliko budu otpušteni, zaštitu od mobinga i odmazde.
Pravna podloga
Zakon o zaštiti uzbunjivača (“Sl. glasnik RS”, br. 128/2014)
Pravilnik o načinu unutrašnjeg uzbunjivanja (“Sl. glasnik RS”, br. 49/2015)
NAPOMENA
Tekst je informativnog karaktera i Institut za pravo i finansije ne snosi nikakve posledice za eventualne promene podataka u relevantnim propisima.
[/av_textblock]
[av_social_share title=’Share this entry’ style=” buttons=” share_facebook=” share_twitter=” share_pinterest=” share_gplus=” share_reddit=” share_linkedin=” share_tumblr=” share_vk=” share_mail=”][/av_social_share]